17-19. Адкуль пайшлі назвы нашых гарадоў

1. Калі ўпершыню на старонках летапісу згадваецца самы старажытны беларускі горад? Раскажыце, што вы ведаеце аб паходжанні яго назвы.

Самы старажытны беларускі горад, Полацк, упершыню згадваецца на старонках летапісу «Аповесць мінулых гадоў» пад 862 годам. Назва Полацка паходзіць ад ракі Палатá, каля якой славяне заснавалі новае паселішча.

2. Як жыхары Турава тлумачаць паходжанне назвы свайго горада?

Згодна з паданнем, што распавядаюць жыхары Турава, назва горада паходзіць ад князя Тура, які, паводле сну, што ўбачыў, прыняў рашэнне пабудаваць горад на гэтым месцы.

3. Якая з версій паходжання назвы Мінска падаецца вам больш праўдападобнай і чаму?

Мне падаецца, што версія пра назву Мінска ад млынара Менеска можа быць больш праўдападобная, бо людзі часта давалі паселішчам імёны па найбольш значным або прыкметным жыхарам ці характэрным асаблівасцям.

4. Што ўразіла вас у гісторыі з Машэкам?

Уразіла тое, як драма кахання і здрада Машэкава нявесты прывялі да трагічнага выніку яго жыцця, што ўсё-такі захавалася ў народнай памяці ў выглядзе паданняў і ўплывала на назву горада – магіла льва.

5. Што ў гісторыі паходжання назвы горада Брэста нагадвае пра берасцяныя граматы?

У гісторыі паходжання назвы горада Брэста гаворыцца пра мажлівасць, што назва паходзіць ад слова «бяроста», як ратаваляльніца, што нагадвае пра берасцяныя граматы, якія таксама былі падобныя на матэрыялы, выкарыстоўваліся для пісьма.

6. Прыгадайце назву ўсходнеславянскага племені, якое пасялілася там, дзе пазней узнік горад Гомель.

Радзімічы.

7. Што ў назве горада Гродна можа сведчыць аб яго ўзнікненні на месцы замка?

Назва Гродна (Гародня), як і слова «горад», сведчыць аб яго ўзнікненні на месцы агароджанага, умацаванага паселішча, што наводзіць на думку аб наяўнасці замка ці абарончага збудавання.

***

1. Пакажыце шлях нашага падарожжа па гарадах Беларусі.

2. Растлумачце, якім чынам палачане ў старажытнасці маглі трапіць да Чорнага мора. Скарыстайцеся картасхемай на с. 16 вучэбнага дапаможніка.

Палачане трапілі да Чорнага мора, плаваючы на караблях па рацэ Заходняя Дзвіна і далей па вялікім гандлёвым шляху «з варагаў у грэкі», які праходзіў праз Полацк.

3. Разгледзьце малюнак на с. 74 вучэбнага дапаможніка. Раскажыце адно з паданняў пра паходжанне назвы нашай сталіцы.

Адно з паданняў гаворыць, што на месцы, дзе пазней узнік Мінск, пасяліўся млынар па імені Менеск. Людзі вазілі да яго збожжа, каб перамалоць на муку. Некаторыя сталі сяліцца паблізу, і так узнікла паселішча, якое атрымала назву Менеск. Назва эвалюцыянавала ў Менск, а потым у Мінск.

4. Падлічыце, карыстаючыся самастойна складзенай «стужкай часу», колькі гадоў гораду Мінску.

Мінск (першапачаткова Менск) упамінаецца ў летапісе пад 1067 годам. Калі зараз 2023 год, то гораду Мінску 2023 - 1067 = 956 гадоў.