95-97. Каштоўныя зіхатлівыя каменьчыкі

1. Чаму Сяргей Зелянко называе беларускую мову скарбніцай нашага народа?

Сяргей Зелянко так называе беларускую мову, бо яна поўніцца тысячамі каштоўных зіхатлівых каменьчыкаў — разнастайных слоў і выразаў, пры дапамозе якіх мы выказваем свае думкі.

2. Па чым можна меркаваць пра багацце любой мовы свету? З якой мэтай ствараюцца слоўнікі?

Пра багацце любой мовы свету можна меркаваць па колькасці слоў і выразаў, якія яна ўтрымлівае. Слоўнікі ствараюцца з мэтай фіксацыі і сістэматызацыі моўных адзінак.

3. Знайдзіце ў тэксце інфармацыю пра ўзнікненне новых слоў, найменняў, тэрмінаў і паняццяў у нашай мове.

Новыя словы, найменні, тэрміны і паняцці ўзнікаюць у нашай мове са з’яўленнем новых аб’ектаў і прадметаў, якія патрабуюць назваў. Гэта звязана з развіццём навукі, тэхнікі, культуры, мастацтва, прамысловасці і новых відаў працоўнай дзейнасці.

4. Здагадайцеся пра значэнне новых слоў па прыведзеных апісаннях. Падказкі шукайце ў прачытаным тэксце: • электрычны транспартны сродак у выглядзе дзвюх злучаных папярэчных пляцовак для ступняў, рухомых адносна адна адной, з калёсамі па бака́х; • катанне на надзіманых санках па снезе або вадзе; • нешта падманнае, несапраўднае, якое выдаецца за рэальнае, дакладнае з мэтай увесці ў зман; • разумны мабільны тэлефон, з дапамогай якога можна тэлефанаваць, адпраўляць лісты, знаходзіць разнастайныя праграмы, гульні, здымаць фота і відэа, карыстацца інтэрнэтам; • фотаздымак самога сябе, які зроблены часцей за ўсё на смартфон і выкладзены ў сацыяльныя сеткі; • вялікі мяккі мяч дыяметрам 45—90 см, які прызначаны для заняткаў фітнесам і аэробікай; • камп’ютарызаваны наручны гадзіннік з магчымасцю рабіць фота, выкарыстоўваць відэакамеру, дыктафон, радыё, навігатар і іншае; • невялікія карты з наяўнасцю чыпа, які неабходны для ўстаўкі ў мабільны тэлефон.

• электрычны транспартны сродак у выглядзе дзвюх злучаных папярэчных пляцовак для ступняў, рухомых адносна адна адной, з калёсамі па баках – гіраскутар;

• катанне на надзіманых санках па снезе або вадзе – цюбінг;

• нешта падманнае, несапраўднае, якое выдаецца за рэальнае, дакладнае з мэтай увесці ў зман – фэйк;

• разумны мабільны тэлефон, з дапамогай якога можна тэлефанаваць, адпраўляць лісты, знаходзіць разнастайныя праграмы, гульні, здымаць фота і відэа, карыстацца інтэрнэтам – смартфон;

• фотаздымак самога сябе, які зроблены часцей за ўсё на смартфон і выкладзены ў сацыяльныя сеткі – сэлфі;

• вялікі мяккі мяч дыяметрам 45—90 см, які прызначаны для заняткаў фітнесам і аэробікай – фітбол;

• камп’ютарызаваны наручны гадзіннік з магчымасцю рабіць фота, выкарыстоўваць відэакамеру, дыктафон, радыё, навігатар і іншае – смарт-гадзіннік;

• невялікія карты з наяўнасцю чыпа, які неабходны для ўстаўкі ў мабільны тэлефон – сім-карта.

5. Што цікавага вы даведаліся пра цудадзейныя (ветлівыя) словы нашай роднай мовы? Якую ролю яны выконваюць у жыцці людзей?

Цудадзейныя (ветлівыя) словы дапамагаюць у любой справе і ствараюць добрае ўражанне пра таго, хто штодня карыстаецца імі. Яны выкарыстоўваюцца для выказвання ўдзячнасці, прабачэння, пажадання дабра і здароўя.

6. Уявіце, што людзі раптам перасталі ўжываць ветлівыя словы. Ці змянілася б наша жыццё? Абгрунтуйце свой адказ.

Калі б людзі перасталі ўжываць ветлівыя словы, наша жыццё стала б менш прыемным і больш канфліктным. Ветлівыя словы дапамагаюць наладжваць зносіны, выказваць павагу і ўдзячнасць, што спрыяе добрым адносінам паміж людзьмі.

7. У чым адметнасць беларускай літары ў (у нескладовае)? Чаму менавіта ёй устаноўлены помнік?

Падобнай літары няма ў алфавітах нашых блізкіх суседзяў — рускіх і ўкраінцаў. Яна лічыцца самай адметнай беларускай літарай, таму ёй устаноўлены помнік у Полацку.

8. Ці згодны вы з думкамі, выказанымі ў апошнім абзацы тэксту? Чаму? Як яны характарызуюць асобу аўтара?

Я згодны з думкамі, выказанымі ў апошнім абзацы тэксту, бо яны падкрэсліваюць важнасць павагі да роднай мовы і культурнай спадчыны. Гэтыя думкі характарызуюць аўтара як чалавека, які любіць і паважае сваю мову і культуру, а таксама заклікае іншых да такога ж стаўлення.

Творчае заданне, стр. 97

11студзеняадзначаеццаміжнароднае свята, прысвечанае аднаму ветліваму слову. Даведайцеся, як яно гучыць на беларускай мове. Складзіцедыялогзвыкарыстаннемгэтагаслова.

– Прывітанне, Анна! Як справы?
– Прывітанне, Іван! Усё добра, дзякуй. А ў цябе?
– У мяне таксама ўсё добра, дзякуй за пытанне.

Якіяветлівыясловывыўжываецеўзносінахзроднымі, сябрамі? Пры дапамозе алоўкаў стварыце на лісцеколеравуювыявуаднагозветлівыхслоў.Якія колерывамспатрэбяцца?Абгрунтуйцесвойвыбар.

У зносінах з роднымі і сябрамі я ўжываю такія ветлівыя словы: «прабачце», «дзякуй», «калі ласка», «добры дзень», «добрай ночы». Для выявы слова «дзякуй» я б выкарыстаў жоўты і зялёны колеры. Жоўты колер сімвалізуе цяпло і радасць, што адпавядае пачуццю ўдзячнасці, а зялёны – спакой і гармонію, якія ўзнікаюць у зносінах з ветлівымі людзьмі.

Падумайце, каму і за што вы хацелі б адправіць СМС-паведамленне са словамі ўдзячнасці. Раскажыце пра гэта.

Я б хацеў адправіць СМС-паведамленне са словамі ўдзячнасці сваёй настаўніцы беларускай мовы. Яна заўсёды падтрымлівае мяне ў навучанні, тлумачыць складаныя тэмы і натхняе на вывучэнне роднай мовы. Я вельмі ўдзячны ёй за цярпенне і дапамогу, якія яна аказвае кожнаму вучню.

Творчае заданне, стр. 98

Дыялог з суседам па парце:

– Прывітанне, Саша! У мяне скончыліся сшыткі ў лінейку. Ці магу я пазычыць у цябе адзін для дамашняга задання па беларускай мове?
– Прывітанне, Міша! Вядома, калі ласка, вазьмі сшытак.
– Дзякуй вялікі, Саша! Ты вельмі выручыў.

Вітаючыся з бацькамі аднакласніка:

– Добры вечар! Я Міша, аднакласнік Сашы.

Прашу сшытак:

– Саша, ці магу я пазычыць у цябе сшытак у лінейку?

Адказ аднакласніка:

– Вядома, калі ласка, вазьмі.

Дзякую суседзям:

– Дзякуй вам вялікі! Шчыра ўдзячны вам.

Развітанне:

– Дабранач! Бывайце здаровы!

Воблака слоў:

Кожны зварот і слова ветлівасці выкарыстоўваецца ў адпаведнай сітуацыі: пры сустрэчы – «Добры вечар», пры развітанні – «Дабранач», пры просьбе – «Калі ласка», пры падзяцы – «Дзякую вам».

Паразважайце, чаму лёгка жыць з ветлівымі словамі.

Таму што ветлівыя словы дапамагаюць наладжваць добрыя адносіны з людзьмі, ствараюць прыемную атмасферу і паказваюць павагу да іншых.