51-52. Палешукі і палевікі
1. Якімі якасцямі вызначалася сям’я ў пачатку легенды? Прачытайце адпаведныя радкі.
Сям’я вызначалася ўдалымі хлопцамі, якія жылі разам, слухалі старога бацьку, і быў у іх лад, і ўсім было добра.
«Было ў бацькі дванаццаць сыноў, ды ўсе яны былі вельмі ўда´лыя хлопцы.»
«Жылі ў цёмным лесе, дзе вадзілася шмат усялякага звяр’я, пасвілі сваіх кароў ды лавілі зверыну.»
«Жылі тыя разам і слухалі старога бацьку, а ён, ужо сіве´нькі, бы лунь, сядзеў сабе ў кажушку ды камандаваў.»
«І быў у іх лад, і ўсім было добра.»
2. Дзякуючы каму ўсе члены сям’і жылі некаторы час мірна і ў дастатку?
Дзякуючы старому бацьку, які камандаваў і падтрымліваў лад у сям’і.
3. Што стала прычынамі разладу ў гэтай сям’і?
Прычынамі разладу сталі сваркі паміж жанкамі, якія падбухторвалі сваіх гаспадароў дзяліцца.
4. Знайдзіце і прачытайце ў легендзе радкі, дзе апавядаецца, як з’явіліся ў жыцці людзей колы і плыты.
«Надакучыла меншаму брату падкладваць калодкі пад палазы, вось ён і кажа: — Давай, братка, зробім такую прыладу, каб калодкі заўсёды круціліся пад палазамі, — ды зрабілі яны колы.»
«Зірнуў на тое малодшы брат ды і здагадаўся, як перабрацца цераз раку. Вось давай яны з братам лавіць на рацэ дзерава, звязваць яго разам і рабіць плыт.»
5. Пра што вы даведаліся з прачытанай легенды? Назавіце нумар выбранага адказу.
3) Як пасяляліся людзі ў палескім краі.
6. Як з’явіліся на нашай зямлі палешукі і палевікі? Падмацуйце адказ адпаведнымі радкамі з тэксту.
«І застаўся ён сярод таго лесу. І назвалі яго і дзяцей яго палешукамі.»
«Затым-то і назваліся яны палевікамі.»
7. Што дапамагло двум малодшым братам і іх сем’ям выжыць у складаных умовах?
Іх настойлівасць, уменне прыдумляць новыя рэчы (колы і плыты) і праца па церабленні дарогі і масці грэбляў.
8. Якія якасці характару варта пераняць у двух малодшых братоў і вам? Патлумачце сваё меркаванне.
Варта пераняць настойлівасць, уменне знаходзіць рашэнні ў складаных сітуацыях і працаваць разам для дасягнення мэты. Гэта дапаможа пераадольваць цяжкасці і дасягаць поспеху ў жыцці.
***
Падзяліце легенду на сэнсавыя часткі. Складзіце план і перакажыце адно аднаму яе змест. (Глядзіце памятку на форзацы 1.)
План:
1. Жыццё сям’і ў лесе.
2. Роля старога бацькі.
3. Разлад у сям’і.
4. Падарожжа малодшых братоў.
5. Вынаходніцтва колаў і плытоў.
6. Падзел братоў: палешукі і палевікі.
Пераказ:
У цёмным лесе жыла вялікая сям’я з дванаццаці сыноў, якія былі ўда´лыя і працавітыя. Іх жыццё было мірным і ладным дзякуючы старому бацьку, які кіраваў імі. Але пасля яго смерці жанкі пачалі сварыцца, што прывяло да разладу. Два малодшыя браты не захацелі ўдзельнічаць у сварках і вырашылі пакінуць бацькаўшчыну, каб знайсці новае месца для жыцця.
Падчас падарожжа яны вынайшлі колы, каб палегчыць рух саней, і плыты, каб пераправіцца цераз раку. Старэйшы брат застаўся ў лесе, дзе яго і дзяцей назвалі палешукамі. Малодшы брат працягваў пракладваць дарогу і нарэшце выйшаў на адкрытыя палі, дзе яго сям’ю назвалі палевікамі. Так браты заснавалі новыя паселішчы і пачалі жыць побач.
Творчае заданне
Уявіце сябе прафесійным мастаком. Якія ілюстрацыі намалявалі б вы да легенды пра паходжанне палешукоў і палевікоў?
Калі б я быў мастаком, я намаляваў бы наступныя ілюстрацыі да легенды:
1. Сям’я ў лесе: Вялікая сям’я з дванаццаці сыноў і старога бацькі, якія жывуць у цёмным лесе, сярод дрэў і жывёлы.
2. Стары бацька: Мудры стары ў кажушку, які сядзіць і камандуе сынамі, ствараючы атмасферу ладу і спакою.
3. Сваркі жанок: Напружаная сцэна, дзе жанкі сварыцца паміж сабой, што прыводзіць да разладу ў сям’і.
4. Падарожжа братоў: Два малодшыя браты з сям’ёй, якія едуць на вялікіх санях, запрэжаных валамі, па пяску.
5. Вынаходніцтва колаў: Браты, якія прыдумваюць колы, каб палегчыць рух саней, з задаволенымі тварамі.
6. Плыт на рацэ: Браты на плыце, які плыве па бурнай рацэ, з валамі і возам.
7. Палешукі ў лесе: Старэйшы брат, які застаўся ў густым лесе, сярод дрэў і нетраў.
8. Палевікі на палях: Малодшы брат і яго сям’я, якія працуюць на адкрытых палях, з прасветленым небам і палянкамі.
Загадка
Па вуліцы ішлі ўтраіх,
На сцежку завярнулі,
І ў дом зайшло шасцёра ўсіх:
Дзве мамы,
Дзве дачкі,
Пры іх —
З унучкаю бабуля. (Дачка, маці і бабуля)