56. Вечар / Пытанні i заданні да раздзела

16. «Жыццё — выпрабаванне чалавека на чалавечнасць. І ўвечары павінна свяціць сонца» — так сказаў пра сваю п’есу Аляксей Дудараў. Драматург ставіць перад сучаснікамі вельмі важную, глыбока патрыятычную і маральную праблему: нельга дапусціць, каб зарасталі сцежкі да роднай хаты, перасыхалі калодзежы, пусцела зямля, паміралі ў адзіноце састарэлыя бацькі. Як вы думаеце, чаму ў ХХ стагоддзі пісьменнік звярнуўся да гэтай тэмы?

Пісьменнік звярнуўся да гэтай тэмы, бо ў ХХ стагоддзі людзі сталі менш звяртаць увагу на традыцыі, сямейныя каштоўнасці, сталі больш занятыя сабой і сваімі справамі. Ён хацеў нагадаць пра важнасць клопату пра старэйшае пакаленне і сувязь з роднай зямлёй.

17. Раскажыце, што вы ведаеце пра сацыяльную падтрымку пажылых людзей у нашай краіне.

У нашай краіне існуе некалькі праграм сацыяльнай падтрымкі пажылых людзей: пенсіі, дапамога па догляду, медыцынская дапамога, а таксама розныя сацыяльныя службы, якія дапамагаюць пажылым людзям у паўсядзённым жыцці.

Пытанні i заданні да раздзела

1. Што азначаюць паняцці «паэзія», «проза», «лірыка», «эпас», «драма»? Параўнайце і адзначце падабенства і адрозненні паміж імі.

Паэзія — гэта тып літаратуры, які выкарыстоўвае вершаваную форму, але не заўсёды з'яўляецца лірычнай. Проза — гэта тып літаратуры, напісаны звычайным нявершаваным тэкстам. Лірыка — род літаратуры, які адлюстроўвае рэчаіснасць праз суб'ектыўнае выяўленне пачуццяў, перажыванняў, думак аўтара. Эпас — род літаратуры, у якім выкарыстоўваецца апавядальны спосаб паказу жыцця ў сюжэтным развіцці. Драма — род літаратуры, дзе жыццё і адносіны людзей паказваюцца праз напружанае дзеянне, дыялог, узаемаадносіны паміж персанажамі, вырашэнне канфліктнай сітуацыі.

Падабенства: Усе гэтыя паняцці звязаны з літаратурай і адлюстроўваюць розныя бакі жыцця чалавека.

Адрозненні: Паэзія і лірыка часта звязаны з вершаванай формай, а проза і эпас — з апавядальнай. Драма адлюстроўвае жыццё праз дзеянне і дыялогі.

2. З мэтай паглыблення ведаў пра тэму, ідэю, праблему твора яшчэ раз прачытайце артыкул, змешчаны пасля апавядання В. Карамазава «Дзяльба кабанчыка». Ахарактарызуйце гэтыя паняцці, пацвердзіўшы адказ разважаннямі аб усіх трох творах раздзела. Як тэма, ідэя, праблема выяўляюцца ў творах розных літаратурных родаў?

Тэма — тое, пра што ідзе размова ў творы, што ў ім паказваецца. Ідэя — асноўная думка, што вынікае з усяго паказанага. Праблема — асноўнае жыццёвае пытанне, якое пісьменнік ставіць у творы і на якое звяртае ўвагу чытача.

У апавяданні «Дзяльба кабанчыка» тэма — прыезд дзяцей у госці да маці. Ідэя — дзеці страчваюць адказнасць за бацькоў. Праблема — як складваюцца адносіны паміж дзецьмі і бацькамі ў сучасным жыцці.

У вершы «Трэба дома бываць часцей» тэма — важнасць вяртання дадому. Ідэя — неабходнасць быць бліжэй да сваіх каранёў. Праблема — страта сувязі з родным домам.

У п'есе «Вечар» тэма — жыццё старых людзей у вёсцы. Ідэя — важнасць захавання сувязі з зямлёй і традыцыямі. Праблема — адзінота і страта сувязі з дзецьмі.

3. Вы ўжо сустракаліся з такімі тэрмінамі, як аповед, апісанне, партрэт, пейзаж, дыялог, маналог. Знайдзіце іх прыклады ў разгледжаных творах. У якім родзе літаратуры гэтыя сродкі стварэння вобразаў выкарыстоўваюцца часта, а ў якім — амаль зусім не сустракаюцца? Чаму?

Апавяданне «Дзяльба кабанчыка»: Апісанне (апісанне хаты, двара), Партрэт (апісанне герояў), Дыялог (размовы паміж героямі), Маналог (разважанні Сцяпана).

Верш «Трэба дома бываць часцей»: Пейзаж (апісанне сцежак, студні), Маналог (разважанні лірычнага героя).

П'еса «Вечар»: Дыялог (размовы паміж героямі), Маналог (разважанні Мульціка).

Часта выкарыстоўваюцца ў эпасе і драме, бо яны дапамагаюць раскрыць персанажаў і сітуацыі. У лірыцы больш увагі надаецца пачуццям і перажыванням, таму там радзей сустракаюцца апісанні і партрэты.

4. Усё часцей жыхары гарадоў пераязджаюць у вёску. Ці ёсць перавага вясковага жыцця над гарадскім? Што дзяржава робіць для развіцця і павышэння прэстыжу жыцця ў вёсцы?

Перавага вясковага жыцця — больш спакойнае і натуральнае асяроддзе, блізкасць да прыроды. Дзяржава можа развіваць інфраструктуру, ствараць рабочыя месцы, падтрымліваць сельскую гаспадарку, забяспечваць доступ да адукацыі і медыцыны.

5. Правядзіце конкурс на лепшае вуснае выказванне, прысвечанае роднай зямлі, людзям, якія жывуць на ёй. Пераможцам стане той, чый аповед будзе самым шчырым.

Конкурс можна правесці ў класе, дзе кожны вучань падрыхтуе і выкажа свае думкі пра родную зямлю і людзей, якія там жывуць. Важна, каб аповед быў шчырым і адлюстроўваў сапраўдныя пачуцці.