18-19. «У старых дубах»
1. Назавіце герояў твора. Як вы ахарактарызуеце кожнага з іх?
Героі твора – Васіль і Грышка. Васіль паказаны ўдумлівым і спакойным хлопцам, які любіць назіраць і думаць, пры гэтым ён цікаўны да навакольнага свету і мае схільнасць да філасофскіх разважанняў. Грышка ж больш актыўны і, магчыма, безразважлівы, што і прыводзіць да трагічнай падзеі. Ён больш імпульсіўны і менш удумлівы, чым Базыль.
2. На чым грунтавалася сяброўства хлопчыкаў, такіх розных па характары? Як пра гэта гаворыць аўтар? Знайдзіце і прачытайце адпаведныя радкі.
Сяброўства хлопчыкаў грунтавалася на ўзаемнай падтрымцы і разуменні. Яны дзяліліся ўсім, што мелі, і праводзілі час разам, належачы адзін на аднаго. Іх сяброўства аўтар апісвае як доўгае і моцнае: «Базыль і Грышка — найлепшыя дружакі. Даўно ўжо цягнецца іх дружба — як запамятаюць.»
3. Як можна растлумачыць неабачлівыя паводзіны Грышкі на беразе Нёмана? Ацаніце яго ўчынак.
Неабачлівыя паводзіны Грышкі можна растлумачыць яго імпульсіўнасцю і юнацкім жаданнем пажартаваць, не ацэньваючы магчымых наступстваў. Яго дзеянне, хоць і не зламыснае, прывяло да вельмі небяспечнай сітуацыі, што падкрэслівае важнасць разумення наступстваў сваіх дзеянняў.
4. Якім паказаны ў творы Нёман? Адшукайце і прачытайце гэтыя апісанні.
У творы Нёман паказаны як магутная і прыгожая рэка, якая адначасова можа быць спакойнай і небяспечнай. Апісанне адбываецца праз прыгожы пейзаж і драматычны момант, калі Базыль падае ў ваду: «Тут было глыбока, і вада мела цёмны колер ад гэтай глыбіні.»
5. Разгледзьце рэпрадукцыю карціны Уладзіміра Сулкоўскага «Прыстанька» (гл. форзац 2). На пярэднім плане мастацкага палатна — асветлены сонцам магутны дуб, пад ім — яркія лугавыя краскі. Удалечыні серабрыцца Нёман, высока ў небе плывуць імклівыя аблокі. Прырода выглядае ўрачыста, велічна, спакойна. Звярніце ўвагу на колеравую гаму (палітру) карціны. Параўнайце вобразы Нёмана, створаныя мастаком і пісьменнікам.
На карціне Уладзіміра Сулкоўскага «Прыстанка» мы бачым магутны дуб, які займае цэнтральнае месца на палатне. Дрэва асвятляецца сонцам, што падкрэслівае яго тоўстае лісце і стварае атмасферу спакою і свята. У каляровай гаме карціны выкарыстаны розныя адценні зялёнага, ад светлых і яркіх у балоцістай частцы да больш цёмных і насычаных у дубовым лісці. Гэта надае выяве глыбіню і насычанасць. Нойман на заднім плане выглядае спакойным і серабрыстым, аблокі на небе ствараюць атмасферу перамен і рухі.
Параўноўваючы вобразы Ноймана, створаныя мастаком і пісьменнікам, бачна, што абодва мастакі ўяўляюць раку спакойнай і ўрачыстай. Апісанне ў тэксце паказвае Нёмана як цудоўную і магутную частку прыроды, спакойную, але ў той жа час здольную змяніць далейшы лёс герояў. Мастак таксама паказвае раку як мірнае і ідылічнае месца, якое гарманічна ўпісваецца ў прыродны ландшафт. Каляровая гама карціны мае больш яркія і светлыя тоны, якія ствараюць атмасферу лёгкасці і пазітыўнага настрою.
6. Падумайце, як прыказка «Разумныя жарты — смеху варты, дурныя жарты — слёз варты» суадносіцца з павучальным зместам прачытанага апавядання. Падрыхтуйце вусную замалёўку паводле гэтай прыказкі.
Гэта прыказка выдатна адлюстроўвае асноўную павучальную думку апавядання. Жарт Грышкі, які быў неабдуманы і мог скончыцца трагедыяй, паказвае, як дурныя жарты могуць прывесці да цяжкіх наступстваў і слёз замест радасці і смеху. Ён падкрэслівае важнасць асцярожнасці ў сваіх дзеяннях і словах і ўсведамлення іх магчымага ўздзеяння на іншых.