209-210

1. Вы прачыталі твор, у якім галоўны герой — стары бабёр. Як абмаляваны гэты персанаж? Якія якасці бабра раскрываюцца праз яго паводзіны? Каго ён вам нагадвае?

Галоўны герой, стары бабёр, абмаляваны як мудрае, рашучае і адданае стварэнне, якое клапоціцца пра сваю сям’ю і выказвае смеласць, выправіўшыся ў далёкую і небяспечную падарожжа. Ён нагадвае вопытнага бацьку або лідара, здольнага на ахвяры радзі сваіх блізкіх.

2. Якім паказвае пісьменнік жыццё бабрынай сям’і? Знайдзіце апісанне малой радзімы бабровай калоніі і выразна прачытайце гэты ўрывак.

Жыццё бабрынай сям’і паказваецца як спакойнае і згуртаванае. Іх малая радзіма – гэта месца, дзе ёсць усё неабходнае для жыцця: вада, ежа і бяспека. Аднак стары бабёр адчувае патрэбу знайсці новае месца, больш прасторнае і свабоднае.

3. Чым не задавальняла баброў іх жытло? Чаму стары бабёр вымушаны быў выправіцца ў рызыкоўную вандроўку?

Баброў не задавальняла іх жытло з-за змяненняў у навакольным асяроддзі, звязаных з чалавечай дзейнасцю, якія пагражалі іх існаванню. Стары бабёр вымушаны быў выправіцца ў рызыкоўную падарожжа ў пошуках лепшага месца для жыцця сваёй сям’і.

4. Раскажыце пра даўнія ўспаміны бабра, што цешылі яго і ад якіх небяспечная дарога рабілася неабходнай і жаданай. Пракаменціруйце радкі: Стары бабёр хацеў вярнуцца назад, туды, дзе было гэтак вольна і шчасліва. А там, дзе вольна, здавалася, што і сіла будзе другая, і другое будзе здароўе, і там ён будзе жыць вечна.

Даўнія ўспаміны бабра, звязаныя з іх спрадвечным месцам жыхарства, дзе было шмат вады і корму, цешылі яго. Стары бабёр хацеў вярнуцца назад, дзе было вольна і шчасліва, верачы, што там яны атрымаюць новую сілу і здароўе, а таксама змогуць жыць вечна.

5. Хто вінаваты ў тым, што ў жыцці баброў не стала спакою? Як пра гэта гаворыцца ў творы?

У тым, што ў жыцці баброў не стала спакою, вінаватыя вялікія машыны і чалавечая дзейнасць, якія зменілі іх натуральнае асяроддзе, знішчыўшы месца іх спрадвечнага жыхарства.

«Дарогу гэту яму трэба цяпер пазнаць, пазнаць тое месца, пра якое яму расказвалі старыя бабры, дзе было гэтак прасторна і адкуль іх выгналі вялікія машыны, якія не пакінулі на рацэ ні прысадаў, ні травы, ні самой глыбокай ракі.»

6. Якое выйсце знайшоў стары бабёр для сваёй сям’і? Зачытайце адпаведныя радкі.

Стары бабёр знайшоў выйсце з сітуацыі, знайшоўшы новае месца для жыцця сваёй сям’і, багатае на корм і ваду, і прывёў туды двух маладых баброў.

«Вярнуўся дадому і прывёў з сабою на новае селішча двух маладых баброў.»

7. Пісьменнік выразна абмаляваў паводзіны і характар гаспадара бабровага сямейства. Якія пачуцці жывой істоты ён выяўляе і як перадае іх?

Пісьменнік выразна абмаляваў паводзіны і характар гаспадара бабровага сямейства, паказваючы яго адданасць, клопат і мужнасць. Пачуцці страху, рашучасці, надзеі і радасці выяўляліся ў яго дзеяннях.

8. Адшукайце вобразна-выяўленчыя сродкі мовы, выкарыстаныя аўтарам з мэтай зрабіць апісанні прыроды жывымі, зрокава выразнымі, яркімі.

У тэксце выкарыстаныя вобразна-выяўленчыя сродкі мовы, такія як паэтычныя параўнанні, метафоры і апісанні, каб зрабіць апісанні прыроды жывымі і яркімі.

9. Для чаго пісьменнік выкарыстоўвае памяншальна-ласкальныя словы (туманок, хатка, ручаёк і інш.)? Якія пачуцці яны дапамагаюць выказаць?

Пісьменнік выкарыстоўвае памяншальна-ласкальныя словы для выяўлення нязменнай прыгажосці і невіннасці прыроды, а таксама для выказвання тонкіх пачуццяў да навакольнага свету.

10. Перачытайце найбольш яркія пейзажныя замалёўкі. Пастарайцеся ўявіць краявід або вобраз паводле таго ці іншага апісання. Падрыхтуйце сваю ілюстрацыю да твора, дайце ёй назву.

Пейзажныя замалёўкі ў тэксце раскрываюць прыгажосць і магутнасць прыроды, ствараючы атмасферу міру і спакою. Чытачы могуць уявіць сабе карціны лясных краявідаў, вадаёмаў і дзікай прыроды.

11. Дакажыце на прыкладах з тэксту, што Алесь Жук — глыбокі знаўца жывой прыроды.

На прыкладах з тэксту відаць, што Алесь Жук глыбока разумее і дэталёва апісвае жывую прыроду, яе асаблівасці і залежнасці жывых істот ад асяроддзя.

12. Вызначце тэму і мастацкую ідэю твора.

Тэма твора — пошук бабром спакойнага месца для жыцця сваёй сям’і, а мастацкая ідэя заключаецца ў паказанні глыбокай сувязі паміж жывымі істотамі і іх натуральным асяроддзем, а таксама ў неабходнасці захавання гэтай сувязі.

13. Падрыхтуйце план твора: падзяліце яго на сэнсава закончаныя часткі, прыдумайце ім загалоўкі.

1) Пачатак падарожжа старога бабра;
2) Пошукі новага месца для жыцця;
3) Адкрыццё і агляд новага месца;
4) Вяртанне і перасяленне сям’і.

14. Што, на вашу думку, аб’ядноўвае творы Івана Пташнікава «Алені» і Алеся Жука «Стары бабёр»?

Творы Івана Пташнікава «Алені» і Алеся Жука «Стары бабёр» аб'ядноўвае тэма блізкасці чалавека да прыроды, яе багацця і разнастайнасці, а таксама ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці жывых істот у прыродным асяроддзі. Абедзве працы падкрэсліваюць важнасць і прыгажосць дзікай прыроды, а таксама праблемы, якія ўзнікаюць, калі чалавек умешваецца ў натуральныя працэсы. Важным момантам з'яўляецца тое, што героі твораў (алень і стары бабёр) прадстаўлены як суб'екты, здольныя да перажыванняў, якія маюць свае запатрабаванні і мары, што родніць іх з чалавекам, паказваючы пры гэтым універсальнасць жыццёвых працэсаў у прыродзе.

15. Падрыхтуйце вуснае выказванне «Зямля мая — зялёны дом».

«Зямля мая — зялёны дом» – гэта не проста метафара, а заклік да дзеяння. У творы «Стары бабёр» мы бачым адлюстраванне важнасці гармоніі з навакольным асяроддзем і наступстваў яго зменаў. Ахова прыроды – гэта не толькі абарона навакольнага свету, але і інвестыцыя ў будучыню Зямлі. Кожны з нас можа зрабіць унёсак у захаванне сваёй «зялёнай хаты» пасродкам усвядомленага спажывання рэсурсаў, удзелу ў экалагічных ініцыятывах і пасадкі дрэў. Разам мы зможам зрабіць нашу планету лепшай для ўсіх яе жыхароў.

16. Прачытайце артыкул «Бабры», адкажыце на пытанне.

1. Што называецца бабровым паселішчам? – Месца, дзе жыве адна сям’я баброў, якая самастойна збудавала ўсе неабходныя структуры, такія як норы, каналы і плаціны.

2. Чаму баброў называюць выдатнымі будаўнікамі? – Баброў называюць выдатнымі будаўнікамі з-за іх здольнасці трансфармаваць навакольную прыроду для стварэння сваіх жылых і гаспадарчых структур.