179

9. Для ўзмацнення ўздзеяння на чытача аўтар у вершы парушыў нормы літаратурнай мовы. Знайдзіце гэту неадпаведнасць.

Уздзеянне на чытача ўзмацняецца праз выкарыстанне паўтораў, што стварае дадатковую эмацыйную глыбіню.

10. Што яднае гэты твор з паэзіяй, а што — з прозай?

Гэты твор яднае з паэзіяй выразнасць і мастацкія сродкі, а з прозай – прамое выкладанне думак і адсутнасць строгага рытму.

11. Дакажыце, што твор уяўляе сабой свабодны верш.

Твор уяўляе сабой свабодны верш, бо не мае строгага рытму і рыфмы, але захоўвае паэтычную выразнасць і эмацыйную насычанасць. 

12. Узгадайце творы, вывучаныя ў папярэдніх класах, дзе пісьменнікі звяртаюцца да адной і той жа тэмы. Што аб’ядноўвае названыя вамі творы з вершам Віктара Шніпа, а што адрознівае?

Творы, якія вывучаліся ў папярэдніх класах і звяртаюцца да тэмы сям’і, аб’ядноўваюцца з вершам Віктара Шніпа праз падкрэсленне важнасці сям’і ў жыцці чалавека. Адрозненні могуць быць у стылі выкладу, аспекце факусіравання, напрыклад, больш на праблемы або радасці сямейнага жыцця.

ПЫТАННІ I ЗАДАННІ ДА РАЗДЗЕЛА

1. Прыгадайце з прачытаных вамі раней твораў тыя, што напісаны празаічнай мовай, але ў асобных сваіх частках вельмі эмацыянальныя, задушэўныя, узнёслыя, паэтычныя. Як яны называюцца?

Такія творы называюцца паэтычнай (або лірычнай) прозай.

2. Разгадайце крыжаванку па раздзеле «Паэзія ў прозе і проза ў паэзіі».

1. Спосаб паказу жыццёвай з’явы, калі важныя думкі і пачуцці не выказваюцца непасрэдна, адкрыта, а як бы стоены за іншымі словамі, угадваюцца па інтанацыі, намёку. – Падтэкст.

2. Назва прозы — з выразнымі адзнакамі паэзіі — павышанай эмацыянальнасцю, багаццем яркіх вобразаў і фарбаў, асаблівай, узнёслай настроенасцю размовы. – Лірычная.

3. Назва часцей невялікага па аб’ёме верша, які друкуецца ў слупок, не мае строгай рытмічнай арганізацыі і рыфмы, па мове больш блізкі да прозы. – Свабодны.

4. Назва адной з краін вашага літаратурнага падарожжа на працягу года. – Поэзія.

5. Кароткае і разам з тым вельмі трапнае выказванне, часта з падтэкстам. – Афарызм.

3. Праверце засваенне інфармацыі па раздзеле (тэст «Паэзія ў прозе і проза ў паэзіі»).

Задание для самостоятельного выполнения.

4. Калектыўна складзіце слоўнік афарызмаў паводле вывучаных твораў Змітрака Бядулі, Якуба Коласа, Янкі Купалы і Янкі Брыля. Падумайце, якую структуру будзе мець ваш слоўнік — тэматычную або алфа вітную. Дапоўніце створаны слоўнік афарызмамі з твораў іншых пісьменнікаў.

Пры стварэнні слоўніка афарызмаў вы маглі б вырашыць, якую структуру ён будзе мець (тэматычную або алфавітную) на аснове таго, якім чынам вы хочаце, каб карыстальнікі вамі карысталіся. Тэматычны слоўнік дазваляе сабраць афарызмы па асобных тэмах, напрыклад, пра любоў, працу, прыроду і г.д., што зручна для пошуку выказванняў па пэўнай тэме. Алфавітны слоўнік дазваляе знайсці афарызм па першай літары, што можа быць зручна для паляўнічых, якія шукаюць афарызм ад канкрэтнага аўтара або слова. Вы можаце дапоўніць слоўнік афарызмамі з твораў іншых пісьменнікаў, выкарыстоўваючы тыя ж крытэрыі для адбору і класіфікацыі.