29

1. Падумайце, пра які від літаратурнай творчасці (прозу ці паэзію) гаворыцца ў наступных радках: «Мова эмацыянальная, узрушаная і рытмічная, яна часцей гучыць на ўрачыстасцях, чым у паўсядзённым жыцці. Пры гэтым чытальнік прамаўляе тэкст плаўна, размерана, складна, нібы ў такт музыцы. Дзякуючы кампазітарам такія творы часта становяцца песнямі».

У гэтых радках гаворыцца пра паэзію. У паэзіі мова звычайна эмацыянальная, узрушаная і рытмічная. Паэзію часта чытаюць на ўрачыстасцях, а не ў паўсядзённым жыцці. Пры чытанні вершаў часта ўзвышаецца голас, робіцца акцэнт на пэўных слоў і іх памяркоўваецца час. У гэтым плане паэзія схожая на музыку.

2. Чым празаічныя творы адрозніваюцца ад вершаваных? Акцэн - туйце ўвагу на знешніх адметнасцях гэтых твораў, асаб лі васцях мовы.

Празаічныя творы адрозніваюцца ад вершаваных па шэрагу азнак. Усё перш за ўсё, гэта асаблівасці іх мовы. Празаічныя творы пішуцца свабодна арганізаванай мовай, якая гучыць, як звыклая размова, і яны пішуцца і друкуюцца на ўсю шырыню старонкі. Вершы жа пішуцца рытмічнай мовай, яны часта дэкламуюцца і гучаць размерана і напеўна.

3. Паразважайце, чаму пры апісанні карціны больш падыходзіць празаічная мова. Пачніце з таго, што празаічныя творы за сяроджваюць увагу чытача на стварэнні пэўнай карціны жыцця. У якіх жыццёвых абставінах можна карыстацца паэтычным словам?

Празаічная мова больш падыходзіць для апісанні карцін, бо яна дае магчымасць дакладна і дэтальна апісаць ўсё, што бачыць чалавек: людзей, прадметы, пейзажы. У празаічных творах мастацкія сродкі і прыёмы таксама ўжываюцца, але рэдка і не так кідкія, як у вершах. У жыццёвых абставінах паэтычнае слова можна карыстацца, калі хочацца перадаць асаблівыя, індывідуальныя пачуцці, перажыванні, думкі, уявы.

4. Параўнайце вершаваныя і празаічныя творы, адзначце адрозненні пры апісанні падзей (трэнажор «У вершах і ў прозе»).

5. Якія творы вам часцей чыталі бацькі ў дзяцінстве — вершаваныя або празаічныя? Якія з іх вам больш падабаліся і чаму?

У маёй дзяцінстве бацькі часта чыталі мне вершаваныя творы. Я памятаю, як бацька і маці адказваюць радкі, а я спрабую паўтарыць за імі. Вершаваныя творы мне падабаліся больш за ўсё. Я любіў рытм і меладыю, якія адчуваеш у вершах. Гэта было сапраўды захапляльна. Більш за тое, я адчуваў, як кожны верш пераносіць пэўныя эмоцыі і пачуцці, якія зачапляюць яго. Цяпер я разумею, што гэта было маёй першай сустрэчай з мастацтвам слова.