184-185
1. Да чаго заклікала Цётка беларускую моладзь сваім артыкулам? Зачытайце ў творы радкі, дзе асабліва ярка адлюстравана гэта думка.
Цётка заклікала беларускую моладзь шанаваць і развіваць родную мову, не забываць пра свае карані і культуру. Ярка гэтая думка выражана ў такіх радках: «Мейце сілу і адвагу дзяржацца роднага слова. Мейце смеласць усюды голасна казаць па-свойму. I, гледзячы на вас, асмеляцца і іншыя, зразумеюць, што шчырае сэрца беларускае б’ецца не толькі пад мужыцкай сярмягай, павераць ва ўласныя сілы свае і пойдуць цвёрдай ступой да лепшай будучыні, да ясных зор шчасця народнага.»
2. Знайдзіце часткі тэксту, у якіх ставяцца і вырашаюцца наступныя пытанні:
• Якую ролю ў жыцці маленькага чалавека выконвае родная мова?
«З малых дзён чуем мы цябе з матчыных вуснаў. Ты нам тлумачыш усе дзівы свету, якія дзіцячае вока бачыць навокал сябе першы раз.»
• Чым запаўняюцца чалавечыя сэрцы, у якіх «загасла любоў да свайго народу і роднай мовы»?
«У сэрцы такіх людзей загасла любоў да свайго народу і роднай мовы. Дачэсная карысць, жаданне пашаны ў чужых, смешны гонар — усё гэта заняло месца ў апусцеўшай іх душы.»
• Які скарб ніхто і ніколі адабраць у нас не здолее?
«Такі скарб, каторы ніхто і ніколі адабраць ад нас не здолее, гэта любоў да бацькаўшчыны, да свайго народу, да роднай мовы, — гэта вялікае мілаванне чалавека — слабога, пакрыўджанага.»
• Які чалавек ніколі не будзе адзінокім — самотным і пакінутым?
«Хто любіць свой народ, хто ў кожным бачыць брата-чалавека, той не сагнецца перад крыўдай, перад здзекам: ён бачыць навакол сябе мільёны падобных сабе, і яго думкі, яго жаданні зліваюцца з думкамі і жаданнямі вялікай людской грамады.»
• Што патрэбна, каб злучыць людзей у суцэльны народ, акрамя любові да сваіх братоў?
«Але поруч з любоўю да сваіх братоў патрэбна яшчэ нешта, што злучае людзей у суцэльны народ, — гэта родная мова.»
• Якая асноўная прычына разрыву сувязі чалавека з народам?
«Вы, маладыя, найчасцей пападаеце між чужых людзей, што вашай мовы не шануюць, «простай», «мужыцкай» завуць. З вас часта насмяхаюцца, калі гаворыце па-свойму. I вы, чуючы гэта, пачынаеце саромецца матчынай мовы, свайго народа, сваёй радні.»
• Які заклік беларускага песняра Мацея Бурачка (Францішка Багушэвіча) першым прагучаў у абарону роднай мовы?
«Быў у нас пясняр, што ў час спячкі народнай першы адважыўся клікаць беларусаў, каб шанавалі мову бацькоў і дзедаў сваіх. «Не кідайце мовы сваёй, каб не ўмёрлі», — пісаў Мацей Бурачок да беларусаў.»
• На каго ўскладае Цётка адказнасць за далейшае развіццё роднай мовы?
«На вас — моладзі — ляжыць вялікая павіннасць: развіваць далей родную мову, узбагачаць свой народ знаннем і культурай.»
• Што трэба зрабіць, каб нашчадкі зразумелі, што «шчырае сэрца беларускае б’ецца не толькі пад мужыцкай сярмягай», каб паверылі ў сілы свае і пайшлі «цвёрдай ступой да лепшай будучыні»?
«Мейце сілу і адвагу дзяржацца роднага слова. Мейце смеласць усюды голасна казаць па-свойму. I, гледзячы на вас, асмеляцца і іншыя, зразумеюць, што шчырае сэрца беларускае б’ецца не толькі пад мужыцкай сярмягай, павераць ва ўласныя сілы свае і пойдуць цвёрдай ступой да лепшай будучыні, да ясных зор шчасця народнага.»
3. На прыкладзе адной з узнятых у артыкуле праблем пабудуйце сваё разважанне па схеме: тэзіс — аргументы, прыклады — вывад.
Адчужэнне ад роднай мовы і культуры падкрэслівае страту асобаснай і нацыянальнай ідэнтычнасці, што можа прывесці да культурнага згалення грамадства. Родная мова глыбока ўкаранена ў нашым разуменні свету з дзяцінства і з'яўляецца ключавым элементам, які звязвае нас з нашымі каранямі і садзейнічае яднанню народа. Таму вельмі важна актыўна ўдзельнічаць у захаванні і развіцці нашай роднай мовы, каб падтрымаць нашу культурную самабытнасць і спадчыну.
4. Назавіце адрасатаў зваротаў і заклікаў пісьменніцы. Вызначце ролю займеннікаў у раскрыцці аўтарскай думкі.
Адрасатамі зваротаў і заклікаў пісьменніцы з'яўляецца беларуская моладзь. Займеннікі граюць важную ролю ў раскрыцці аўтарскай думкі, паколькі яны ствараюць атмасферу абагуленасці, зваротнай сувязі між аўтарам і чытачом, падкрэсліваюць уключэнне кожнага ў грамадскае жыццё і культуру.
5. Якія прыёмы і сродкі мастацкай выразнасці выкарыстоўваюцца ў гэтым творы? Для чаго яны ўжываюцца (каб стварыць маляўнічую карціну жыцця; каб больш выразна выказаць думку; каб абудзіць пачуцці ў чытачоў; каб пераканаць чытачоў у неабходнасці шанаваць родную мову і інш.)?
У творы выкарыстоўваюцца эмацыйныя апеляцыі, метафары, прыклады з жыцця, заклікі – усё гэта для стварэння маляўнічай карціны, выразнага выказвання думкі, абуджэння пачуццяў і пераканання чытачоў у неабходнасці шанаваць родную мову.
6. Параўнайце, як раскрываецца тэма ў артыкуле Цёткі «Шануйце роднае слова!» і ў вершы Дануты Бічэль «Роднае слова». У якім з твораў аўтар адкрыта адстойвае сваю пазіцыю — заклікае шанаваць родную мову, а ў якім — пераважае вобразна-эмацыянальнае раскрыццё тэмы?
У артыкуле Цёткі «Шануйце роднае слова!» аўтар адкрыта адстойвае сваю пазіцыю, заклікаючы шанаваць родную мову. У вершы Дануты Бічэль «Роднае слова» пераважае вобразна-эмацыянальнае раскрыццё тэмы.
7. Як вы лічыце, для чаго быў напісаны твор Цёткі? Які вывад можна зрабіць пасля знаёмства з ім?
Твор Цёткі быў напісаны для таго, каб абудзіць сярод беларусаў пачуццё нацыянальнай годнасці, любові да роднай мовы і культуры. Вывад, які можна зрабіць пасля знаёмства з ім – важнасць захавання і развіцця нацыянальных традыцый і мовы для падтрымання культурнай ідэнтычнасці.
8. Звярніце ўвагу на год напісання артыкула і паразважайце, наколькі надзённым з’яўляецца пытанне захавання роднай мовы.
Пытанне захавання роднай мовы заўсёды застаецца актуальным, асабліва ў сучасным глабалізаваным свеце, дзе існуе рызыка згублення нацыянальнай ідэнтычнасці. Таму тэма артыкула Цёткі застаецца надзённай і сёння.